AKSARA JAWA (KELAS 8)

Rong puluh aksara ing dhuwur lumrah diarani Dentawyanjana utawa Carakan. Denta tegese untu, dene wyanjana tegese aksara. Dadi dentawyanjana duwe teges aksara untu. Kejaba diarani Carakan, aksara Jawa sing cacahe rong puluh uga diarani aksara legena. Legena saka basa Jawa kuna lagna sing tegese wuda. Dadi aksara legena tegese aksara wuda, tanpa sandhangan.

Tuladha panyerate ing ukara :

Supaya aksara Jawa ora nglegena mula butuh sandhangan. Tegese aksara Jawa menawa diwenehi sandhangan bisa muni lan luwes kanggo nulis. Tuladhane sandhangan ing aksara Jawa iku kaya ing ngisor iki :

Aksara Jawa ing Serat Wulangreh pupuh Gambuh

Tweet

AKSARA JAWA LAN PASANGANE 9 (KELAS IX)

 

Tandha-tandha wacan ing aksara Jawa disebut pada. Nanging tandha wacan ing aksara Jawa ora saakeh tandha wacan ing aksara latin ing aksara Jawa ora tinemu tanda hubung (-) ngelingi aksara Jawa ditulis tanpa spasi; uga ora ana tanda tanya (?) lan tanda seru (!).

Tuladha panyerate aksara Jawa tembang Dhandhanggula

Tweet

Pahargyan Tedhak Siti

Ana sawetara prastawa sing dianggep wigati ing panguripane wong Jawa. Kanggo mengeti prastawa mau lumrahe wong Jawa banjur nganakake pahargyan minangka tandha puji sokur marang Gusti Kang Akarya Jagad. Salah sijine yaiku pahargyan tedhak siten. Pahargyan tedhak siten dianakake wong tuwa kanggo putrane nalika putra ngancik umur pitung wulan utawa pitung lapan. Lumrahe nalika bocah umur pitung lapan dheweke wiwit ajar mlaku utawa ngambah lemah mula pahargyane diarani ” tedhak siti ” utawa uga diarani ” ngudhun – udhuni utawi cara tiyang Pemalang diarani mudhun lemah”. Ancase pahargyan iki yaiku ngenalake alam lingkungan marang bocah supaya bocah ora kaget marang alam sakiwa tengene klebu lemah sing di idak – idak ing saben dinane.

Pahargyan tedhak siten diwiwiti kanthi nyirami putra – putri sing arep di upacarani nganggo sekar setaman (mlathi / melur, kanthil, lan mawar). Kembang – kembang mau mengku teges: mlathi / melur kanthi pengajab supaya putra – putri mau bisa duwe tekad sing ora melar – melur. Kembang kanthil kanthi pengajab supaya putra – putri bisa kasinungan wewujudan (jasmani) lan kaprigelan sing marakake sapa bae gampang kumanthil. Dene kembang mawar kawentar ngganda arum bisa gawe alusing kulit, dadi sapa bae sing nyawang bakal welas lan kasmaran. Sawise disirami, putra diagemi busana anyar sing pinilih supaya nengsemakake para rawuh sing mriksani.

Sabanjure putra – putri diambahake ing siti (lemah) sing diwenehi krikil utawa lambaran liyane. Rampung kuwi putra ditetah midak jadah pitung warna sing ditata kanthi dilambari pupus pisang. Anggone midak jadah diwiwiti saka warna putih banjur warna liyane. Midak jadah warna – warni dilambari pupus pisang nggambarake maneka warna kedadean sing dilakoni jroning panguripan. Ana susah uga bungah. Ing pangajab kabeh iku kudu bisa di pupus, ditampa kanthi ati sing legawa. Jadah sing diidak – idak mau biasane didum marang para tamu sing rawuh, kanggo oleh – oleh menyang dalem saperlu kanggo jontrot supaya putra–putrine gampang antuk jodho lan gampang antuk momongan.

Sawise putra midak jadah diterusake menek andha sing diwangun kayadene palenggahane raja. Menek andha tebu kanthi pangajab putra bisa nggayuh gegayuhan luhur. Tembung tebu yen dikerata basa asale saka tembung ” antebing kalbu ”. Dadi, gegayuhan sing luhur mau bisa kasembadan yen dilakoni kanthi mateping ati. Lenggah ing dhuwur kayadene raja ancase supaya bisa dadi pemimpin sing becik tumrap pribadine dhewe uga ing bebrayan agung.

 

Mudhun saka andha tebu putra dilebokake ing kurungan sing ing jerone wis dicawisi maneka warna ubarampene wong urip manut apa kersane wong tuwane, kaya ta : dhuwit, pari, potelot, kaca, tasbih, lsp. Saliyane ubarampe mau uga cumawis beras kuning lan arta receh saka sing ajine sithik nganti sing larang dilebokake jero bokor kencana. Kurungan ngemu teges supaya bocah dadi wong sing bisa ngurung utawa nyandhet pepinginan kurang becik sing bisa nuwuhake kasangsaran. Dene barang apa sing dipilih dening putra ing jero kurungan iku manut kapercayan nggambarake pakaryan utawa panguripane bocah ing besuke. Sawise milih barang, beras kuning lan arta receh disebar ing ngarepe para tamu ben diagem rayahan ( udhik – udhik ) minangka pratandha yen barang mau mujudake amal sedhekahe sing kagungan kersa.

Saliyane ubarampe ing dhuwur uga cumawis ubarampe liyane yaiku : kembang manca warna, senthir (cemplik), sapu gerang sing diedegake malik ditancepi brambang – bawang, laos, kunir, kamijara lan dlingo bengle. Uga dom disurupi benang, kacang ijo lan cuwilan pengilon. Sing pungkasan ora lali tumpeng salawuhane maneka warna bubur, lan jajan pasar.

Mengkono mau pahargyan tedhak siten sing nganti wektu iki isih di tindhakake dening wong Jawa. Dene cak – cakane ora mesthi padha antarane panggonan siji lan panggonan liyane, jumbuh karo unen – unen ” Desa mawa cara negara mawa tata ”. Nyata yen pahargyan mau mengku teges sing luhur mula wis dadi kuwajiban kita kudu melu nguri – uri supaya lestari.

( Kapetik: Penyebar Semangat No. 44/ 2002 dipunjangkepi sumber sanesipun )

Tweet

PARIWARA / IKLAN

Iklan nduweni teges ajak-ajak kang katindakake kanti wola wali ( Indonesia : berulang-ulang). Lumrahe dibiwarakake (disebarluaskan) mawa media massa, kayata televisi, radio, film, layang kabar (Koran), kalawarti (majalah), internet lan sapanunggalane. Ancas tujuwane pawongan utawa lembaga masang nggiyarake iklan, yaiku kanggo menehi katrangan (informasi), ajak-ajak, nepungake ngiras nawakake jasa utawa asil produksine marang wong akeh (masyarakat).

Iklan biasane dikantheni gambar, pilihan tembung (diksi) kudu pas, ora njlimet amarga isi lan basa minangka babagan sing wigati ing iklan. Iklan diarani komunikatif minangka pesen sing dikarepake dimangerteni wong akeh.

Iklan utawa pariwara iku jenis lan wujude maneka warna, kayata: iklan penjualan produk (iklan komersil), iklan layanan masyarakat, iklan keluarga. Iklan penjualan (komersil) akehe awujud tawa sawijining barang supaya wong liya kepencut banjur tuku barang mau. Iklan layanan masyarakat iku iklan kang ana gegayutan karo hak lan kewajibaning masyarakat, biasane awujud pangeling – eling. Dene iklan kaluwarga iku biasane namung awujud weneh kabar, kayata: wisudhanan, mantenan, lelayu.

Tuladha Pariwara

Pariwara 1

Pariwara 2

Tweet

UPACARA TINGKEBAN (MITONI)

 

Upacara Tingkeban utawa uga diarani mitoni iku salah sijine upacara sing ditindakake kanggo mengeti jabang bayi umur 7 wulan ing kandhutane ibu. Miturut para winasis tembung mitoni asale saka tembung ‘ pitu ‘ , bisa ditegesi pitutur, pituduh tumuju marang kabecikan lan kaluhuran. Dene yen sacara medis, nalika jabang bayi ngancik umur 7 wulan dheweke wis duwe wewujudan utawa jasmani sing wutuh kaya salumrahe manungsa. Mula kaanan iku terus dipengeti kanthi nganakake syukuran.

Lumakune upacara tingkeban yaiku diwiwiti kanthi sungkeman. Ibu sing nggarbini dikanthi garwane sungkem marang wong tuwa loro-lorone. Yaiku wong tuwa saka pihak bapak luwih dhisik, diterusake marang wong tuwa saka pihak ibu. Sing angka loro yaiku acara siraman. Calon bapak nyebarake kembang mlathi ing jero genthong isi banyu, ibu sing mbobot mau nganggo sandhangan jarit lan kemben lungguh neng panggonan sing wis cumawis. Kanthi diampingi garwane, calon ibu mau wiwit disirami dening para sepuh kakung lan putri cacahe pitung pasang. Sing sepisanan nyirami yaiku  wong tuwa saka pihak kakung. Ibu maratuwa nyiramake banyu kembang ing pamidhangan kanan kering terus ing mustakane. Kaya mengkono mau genti genten nganti kabeh sesepuh rampung nyirami.

Rampung kuwi diterusake acara mecah tigan sing ditindakake calon bapak, karo ngendika : “ Lanang gelem, wadon gelem, waton slamet ! ” Endhog ditempelake urut saka panglarapan, medhun tekan kandhutan, terus dipecah. Ukara ing dhuwur ngemu teges yen kita kudu narima ing pandum apa sing diparingake Gusti Allah, putra lanang apa wadon. Sing luwih wigati ibu lan putra sing dilairake kabeh slamet lan lair kanthi gangsar. Nalika nggarisake endhog mau badane calon ibu ditutup nganggo kain putih sing nglambangake suci.

Sawise kuwi diterusake acara patut-patut. Ing acara iki, ibu sing mbobot ganti busana kaping pitu. Busana sing diagem mujudake pilihane para sesepuh. Busana sing paling pungkasan diagem lumrahe dipilihake jarit “ Truntun” lan kemben “ Banguntulak “. Jarit lan kemben mau mengku teges lan panyuwunan supaya bapak ibu sing bakal nampa momongan mau tansah rukun turun-tumurun lan kalis saka rubeda.

Rampung acara patut-patut, diterusake procotan cengkir sing digambari Kamajaya Kamaratih. Calon bapak milih salah sijine cengkir mau kanthi cara mungkur. Yen sing dijukuk cengkir sing gambar Kamajaya, manut kapercayan bayine mengko lair kakung, dene yen sing kajukuk gambar Kamaratih, suwalike, bayine wadon.

Cengkir sing kapilih mau terus diemban ibu marasepuh lan ditembangi kaya ngemban bayi. Bar kuwi terus dipapras nganggo bendo. Yen banyu sing metu saka cengkir muncrat dipercaya bayine mengko lanang. Nanging yen banyu sing metu ndlewer, ateges bayine wadon. Kuwi mung manut kapercayan bae, dene kanyatane lanang apa wadon kabeh saka kuwasane Gusti Allah.

Acara sing sabanjure yaiku syukuran ngiris tumpeng loro. Pucuke tumpeng sing siji diaturake marang bapak ibu marasepuh ( saka pihak calon bapak ), dene sijine maneh diaturake marang wong tuwane pihak ibu. Minangka acara sing pungkasan yaiku dodol rujak lan dhawet dening calon bapak lan ibune si jabang bayi. Acara iki ngemu surasa supaya bayi ing tembe tansah pinaringan murah rejeki.

 ( Sumber : majalah RONCE edisi 2 / 05, kajarwakake lan kabesut saperlune )

 

Tweet

Upacara Adat Nyukur Rambut Gembel

Ana sawijining tradhisi sing saben taun dipengeti ing tlatah Dataran Tinggi Dieng yaiku upacara adat nyukur rambut gembel. Upacara iki mung dipengeti ing tlatah Wonosobo uga Banjrnegara awit pancen ana gegayutane karo sejarahe kutha iki. Kacarita, ing jaman biyen ana kyai cacah telu rawuh ing sawijining alas ( alas = wana ) sing saiki diarani Wonosobo. Kyai mau asmane Kyai Karim, Kyai Kaladite, lan Kyai Walik. Ya kyai telu mau sing mandhegani adeging kutha Wonosobo. Dene sing ana gegayutane karo tata upacara adat nyukur rambut gembel yaiku Kyai Kaladite amarga panjenengane iku sing kajibah nggulawenthah bocah-bocah.

Kyai Kaladite kagungan rikma sing dawa lan gembel. Sadurunge muksa paring pangandikan mangkene : “ Para sadulur, sapungkurku mengko, yen ana bocah sing rambute gembel, aja dimunasika, jalaran kuwi isih momonganku! “ Mula nganti wektu saiki, ing tlatah Wonosobo yen ana bocah sing rambute gembel, anggone nyukur kudu nganggo tata upacara adat amarga bocah kuwi kalebu bocah sukerta sing kudu diruwat. Yen ora diruwat, manut kapitayane masyarakat kono bocah rambut gembel mau bisa nuwuhake sambekala. Nanging yen diruwat, bocah-bocah mau bakal ngrejekeni. Kajaba iku yen bocah-bocah rambut gembel iku dicukur tanpa diruwat dhisik, rambut sing thukul bisa gembel maneh lan bocahe tansah lelaranen.

Kapan bocah rambut gembel iku bisa dicukur rambute ? Pranyata rambut gembel mau oleh dicukur yen bocahe wis nyuwun dhewe kepengin cukur. Biasane saliyane nyuwun dicukur, bocah mau uga duwe panyuwunan liyane sing kudu disembadani dening wong tuwane. Upamane nyuwun endhog, nyuwun gula jawa, utawa nyuwun ditanggapake ringgit purwa, lan liyane sing kala-kala panyuwunan mau ora klebu nalar. Yen panyuwunan iku ora dituruti, bocahe bisa lara lan angel diusadani. Mung eloke, lumrahe panyuwunan mau manut kekuatane wong tuwane.

Ubarampe sing dicawisake kanggo upacara adat nyukur rambut gembel yaiku: Payung, Beras kuning, Baki sing dilambari mori putih karo gunting, Kembang telon sing diselehake ing tuwung, Tumpeng warna-warni ( tumpeng : megana, rasul, robyong, putih, lan bucu cilik ), Ingkung ayam Jawa, Bubur abang putih lan Jajan pasar

Dene tata rakiting upacara kaya mangkene : Sedina sadurunge upacara ruwatan, ubarampe sing diperlokake kanggo upacara ruwatan wis dicawisake wong tuwane si gembel ( sebutane bocah rambut gembel ). Ing dina sing wis pinilih sadurunge acara diwiwiti kabeh ubarampe ruwatan mau digawa ing Candi Arjuna. Sirahe bocah diblebet nganggo kain putih nganti bathuke ketutupan. Bocah gembel mau terus dikirab numpak dhokar, ditutake para penari lan barongsai. Kirabe ngubengi kampung lan Jalan Raya Dieng dipungkasi ing platarane Candi Arjuna.

Sawise kirab, terus dianakake siraman ing sumur Sendhang Sedayu sing mapan ing kompleks Candi Arjuna. Nalika mlebu ing sumur Sendhang Sedayu, bocah gembel mau dipayungi nganggo Payung Robyong lan dialing-alingi kain dawa ing sakupenge sendhang. Rampung kuwi, bocah dikanthi menyang papan kanggo nyukur ing kompleks candi. Bocah sing rambute gembel dipangku wong tuwane lan dijagari eyange, yen eyange isih sugeng. Sesepuh sing mandhegani upacara banjur ngendika : “ Ing dinten menika badhe mbucal sukeripun lare menika kanthi nyukur rambut ingkang gembel, pramila nyuwun restu dhumateng Kyai Karim, Kyai Kaladite, saha Kyai Walik supados tansah njangkungi dhumateng lare menika. “ Diterusake dedonga babarengan karo para rawuh. Sawise ndedonga, rambut sing gembel dikebuli menyan lan diwiwiti nyukur. Sing sepisanan nyukur yaiku sesepuh desa, disusul para sesepuh sing liyane.

Sasuwene nyukur, bocah mau kudu dipayungi lan dikepyuri beras kuning. Rampung kacukur, rambut gembel dibuntel nganggo kain mori putih terus dilarung ing Tlaga Warna sing mili menyang Kali Serayu terus menyang Segara Kidul nganti ing Samudra Hindia. Sawise kuwi bocah diutus maem jajan pasar lan daging ingkung sacukupe. Ora lali, barang sing dadi panyuwune bocah diparingake. Sing pungkasan, sawernane tumpeng sing wis sumadiya dienggo kembul bujana andrawina.

Nyukur rambut gembel iki ancas tujuane yaiku mbuwang sukertane bocah saengga uwal saka pamangsane Bathara Kala. Amarga manut kapitayan bocah sukerta iki ditunggoni jin, mula kanthi dicukur lan dilarung rambut gembele ateges wis nglungakake jin mau lan mbalekake menyang Segara Kidul ( Nyi Roro Kidul ).

( Kacuplik saka buku Padha Seneng Basa Jawa 3 lan artikel “ Makna Simbolik Ruwatan Rambut Gembel di Desa Kejajar Wonosobo “ Moh. ChoiruL Arif / Andin Fathurrohman jurnalilkom.uinsby.ac.id/index.php/jurnalilkom/article/view/40/34)

Tweet

Werna-Wernane Atur-Atur

Ing bebrayan (masyarakat) Jawa, tembung atur-atur iku lumrahe digabung karo tembung kendhuren, pramila asring sinebut atur-atur kendhuren. Atur-atur kendhuren iku mengku teges ngaturi wong (tangga teparo) supaya wong kang diaturi kersa rawuh ing daleme wong kang ngaturi mau. Lumrahe wong kang ngaturi mau mesthine duwe perlu utawa kajatan. Kayata tasyakuran ningkahan, tasyakuran ngarani bayi (akekah), tahlilan, layatan, ngaturaken punjungan, ngaturaken uleman, ngaturi pasagatan (pacetan), ngaturi dhahar, lan sapanunggalane. Iku mau kalebu werna-wernane atur-atur. Ing ngisor iki tuladha werna- wernane atur-atur.

1.    Atur-atur Tasyakuran Nikahan

Atur-atur tasyakuran ningkahan iku atur-atur kang isine ngundang wong kanggo ngrawuhi acara slametan ningkahan. Tuladha :

2.     Atur-atur Tasyakuran Ngarani Bayi (Akekah)

Atur-atur tasyakuran ngarani bayi iku atur-atur kang isine ngundang wong kanggo ngrawuhi acara slametan ngarani bayi utawa akekah.

3.    Atur-atur Tahlilan

Atur-atur tahlilan iku lumrahe dilaksanakake kanggo kirim donga wong sing wis tilar donya. Biasane keluarga sing ditinggal sing nganakake tahlilan bareng karo tangga teparo sing diundang. Pramila sing duwe kajat tahlilan kasebut kudu ngundang tangga teparo saperlu disuwuni pandongane kanggo sing wis tilar donya.

4.    Atur-atur Layatan

Atur-atur layatan iki lumrahe kanggo ngaturi ngerti sedulur sing rada adoh (tangga desa) babagan tilar donyane sedulure. Biasane angger sing cedhak karo sing tilar donya ora perlu dianakake atur-atur layatan saben omah tangga, cukup disiarake ing musholla / masjid.

5.    Ngaturaken Punjungan

Punjungan yaiku nyaosi hadiyah kang arupa panganan (sega, jangan, lawuh, lan sapanunggalane) marang wong kang sepuh utawa dianggep sepuh kang ana ing sakiwa tengene omah.

6.    Ngaturaken Uleman

Ngaturaken uleman iku padha karo ngaturake layang ulem (surat undangan). Layang ulem iku isine werna-wena, kayata uleman ningkahan, uleman pasang molo (gawe omah), uleman supitan (sunatan), lan sapanunggalane.

7.    Ngaturi Pasugatan (Pacetan)

Ngaturi pasugatan (pacetan) iku beda karo atur-atur liyane. Bedane menawa ngaturi pasugatan iku angger ana tamu banjur tamune disuguhi pacetan / jajanan. Mesthine sing ngaturi pacetan mau kudu nyumanggakaken (mempersilahkan) supaya tamune kersa nyicipi pacetane mau. Anggone nyumanggakaken kudu nggunakake basa kang trep lan sopan.

8.    Ngaturi Dhahar

Ngaturi dhahar iku padha karo ngaturi pasugatan, namung bedane ana ing dhaharane. Tegese dhaharan ing kene yaiku dhaharan sekul (sega). Tuladhane : “Kepareng matur Bapak Ibu sekalian, gandheng lenggah panjenengan sampun sauntawis, saking kersanipun ngkang kagungan kajat, panjenengan dipuncaosi kurmat dhahar.Pramila mangga lenggahipun kula aturi jengkar (pindhah)tumuju sasana boga. Matur nuwun.”

Tweet

NGATURAKE PESAN

A.      Atur-Atur
Atur-atur iku saka tembung lingga atur. Atur iku kalebu tataran tembung krama inggil. Tembung atur ngokone undang. Dadi, tembung atur bisa ditegesi undang. Tembung atur angger oleh ater-ater (awalan) dipun (di) lan panambang (akhiran) i, dadi tembung dipunaturi. Tembung dipunaturi tegese (ngokone) diundang. Dene angger oleh ater-ater anuswara am (m), dadi tembung matur. Tembung matur tegese kandha. Antarane tembung atur-atur lan matur, senajan tembung linggane padha, nanging tegese beda. Mula, tembung atur-atur iku tegese undang-undang.
Undang-undang ing kene dudu ateges ngundang wong kanthi suwara kang seru, nanging nggunakake tata cara tinamtu (tertentu). Pramila, tembung atur-atur iku mligi (khusus) kanggo ngundang kanthi lisan supaya wong sing diundang rawuh ing daleme sing ngundang (sing duwe gawe). Ngundang kanthi lisan iki sing merlokake tata cara tinamtu.

B.      Tata Cara Atur-atur

Atur-atur iku dilakoni dening wong lanang (tiyang jaler), utawa bisa uga wong wadon (tiyang estri). Nanging lumrahe (umumnya) dilakoni dening wong lanang. Yen wong wadon biasane atur-atur kanggo njaluk tulung masak utawa tata dhahar. Dene tata carane atur-atur yaiku :

1.   Nganggo rasukan (baju) sing sopan, rapi, lan prasaja (sederhana).

2.   Pilih wektu sing pas, kayata ora bebarengan karo wektu sembahyang lan istirahat.

3.   Sawise tekan ing omahe sing arep diatur-atur, thothok lawang lan uluk salam.

4.   Sawise dibukakake lawang lan dimanggakake mlebu dening sing duwe omah, mlebua kanthi sopan. Aja langsung lungguh sadurunge sing duwe omah nyumanggakake lungguh. Banjur lungguha kanthi sopan lan ora grusa-grusu, sawise dimanggakake lungguh.

5.   Sawise lungguh, banjur matur apa sing dikarepake atur-atur (biasane sing duwe omah takon tujuane apa karo sing atur-atur). Olehe matur nggunakake basa krama alus kanthi solah bawa kang apik.

6.  Sawise sing duwe omah nanggapi atur-ature mau, lan rampung apa sing dikarepake atur-atur, banjur nyuwun pamit. Menawa disuguh unjukan, ya diombe ndhisik kanthi sopan sadurunge pamit.

7.   Sawise atur-atur wis rampung kabeh, prayogane caos (memberi) lapuran marang sing ndhawuhi (ngongkon) atur-atur, ora kena mung meneng bae. Kanthi mengkono ndadekake tentreming pikir sing didhawuhi lan sing ndhawuhi.

Tweet

GAWE NASKAH SANDIWARA

Gatekna tuladha ing ngisor iki !

Saka crita ing dhuwur, yen ditulis dadi naskah sandiwara/drama wujude bisa kaya iki :

Tweet

PAWARTA : SYAWALAN GREBEG GUNUNGAN KUPAT ING GUMUK SIDAGORA KLATEN

Dina riyaya utawa Idul Fitri ing saindenging Nuswantara tansah dipahargya kanthi carane dhewe-dhewe, miturut adat budaya lan tradhisi sing lumaku ing papan kasebut. Sing ancase dina riyaya mau bisa kanggo sarana ngraketake anggone seduluran utawa sing kawentar kanthi aran nyambung tali silaturahmi sing wektu iki wis katon padha longgar. Kanthi mangkono anane tradhisi kasebut diajab bisa kanggo sarana ngumpulake balung pisah ing antarane para sanak kadang lan tangga teparo.

Salah sijine tradisi sing dianakake mbarengi riyaya arane Upacara adat Grebeg Gunungan Kupat sing diadani dening masyarakat desa Krakitan, kecamatan Bayat, kabupaten Klaten, provinsi Jawa Tengah. Grebeg Gunungan Kupat iku mujudake simbol luware kaluputan sing dumadi ing antarane warga Krakitan sakiwatengene sasuwene padha sasrawungan setaun lawase. Tembung “ kupat “ linggane saka tembung ngaku lepat sing ateges ngakoni kesalahane. Tradisi Grebeg Gunungan Kupat sing wis lumaku puluhan taun iki digelar sepasar sawise sholat Ied ( wulan Syawal ), mapan ing sadhuwure gumuk Sidagora.

Adicara mau ing taun 2015 iki disengkuyung dening Dinas Kebudayaan lan Pariwisata kabupaten Klaten lan ditekani dening warga masyarakat sakiwatengene Klaten. Grebeg Gunungan Kupat uga kanggo nerusake adat sing ditindakake dening para leluhur mligine Kyai Sidagora saka Mangkunegaran sing dadi cikal bakale masyarakat Krakitan. Mula adicara iki dening Dinas Pariwisata kabupaten Klaten banjur dilebokake minangka event wisata budaya taunan sing diajab bisa kanggo ngundhakake pametune masyarakat Krakitan mligine lan masyarakat Klaten umume.

Urut-urutane Grebeg Gunungan Kupat diwiwiti kanthi ngarak gunungan kupat cacah sewelas iji. Manut kapitayan, gunungan kupat cacah sewelas iku ngimpun kupat cacah sepuluh ewu iji. Sabenere panitia wis nyawisake kupat cacah limalas ewu iji. Nanging sing kapajang lan katata kanggo gawe gunungan cacahe mung sepuluh ewu. Liyane diirisi banjur diwadhahi lan diwenehi lawuh sambel goreng lan opor ayam kanggo para penonton sacara gratis. Saliyane kanggo ngraketake paseduluran, gunungan kupat tumprap warga desa Krakitan uga dadi simbol sedulur papat lima pancer, amrih manungsa ora nglalekake asal mula bukane utawa jatidhirine.

Grebeg gunungan kupat kawiwitan saka Balai Desa Krakitan diarak nganti tekan pucuke gunung Sidagora. Gunungan kupat cacah sewelas saliyane kebak kupat uga ana sing ditambahi rerenggan wuluwetune bumi, kayata : palawija, terong, tomat, lan kacang-kacangan. Gunungan siji iki kanggo tetenger kemakmurane warga Krakitan, kanggo ngunjukake puji sukur marang alam lan Gusti Kang Maha Murah sing wis paring kanugrahan wuluwetune bumi kanthi undhak-undhakane sing tikel matikel tinimbang taun-taun kepungkur.

Kanugrahan mau kejaba lair saka tetuwuhan, uga ana sing diasilake saka perikanan. Jalaran ing desa Krakitan ana rawa jembar sing kanggo obyek wisata lan ngingu iwak ing keramba asli budidayane warga Krakitan. Rawa sing kawentar kanthi aran Rawa Jombor iku wiwit taun 2000 pancen dadi salah sijine obyek wisata andel-andele kabupaten Klaten.

Kirab Gunungan Kupat sawise tekan gumuk Sidagora banjur dipasrahake dening kepala desa Krakitan marang bupati Klaten. Rampung anggone tata upacara pasrah panampi, adicara bacute kanthi pandonga sing ditindakake dening Kepala Kantor Kementrian Agama kabupaten Klaten. Sabubare nggelar donga pamuji sukur, gunungan kupat cacah enem banjur kanggo rebutan warga sing pada teka ing papan kono.

 

( Sumber : Panjebar Semangat Nomer 36, tanggal 5 September 2015, kanthi owah-owahan saprelune )

Tweet

UNSUR-UNSUR INTERINSIK SANDIWARA

Sandiwara yaiku sawijining wujud karya sastra sing diparagakake dening aktor. Kaya dene jenis karya sastra liyane, sandiwara uga ngemot unsur-unsur intrinsik. Unsur-unsur intrinsik sing ana ing sandiwara yaiku :

1.       Tema

Tema yaiku gagasan pokok, ide, utawa pikiran utama minangka landhesan kanggo nulis carita.

2.       Paraga

Paraga yaiku kabeh pawongan kang ana ing sawijining carita. Ana sing dadi paraga utama lan ana sing dadi paraga tambahan gumantung marang gedhe cilike peranan ing carita mau.

3.       Watake paraga

Saben paraga duwe watak dhewe-dhewe. Paraga protagonis adate duwe watak kang becik, pinter, manut marang wong tua lan sipat-sipat becik liyane. Paraga antagonis umume kadunungan watak kang ala, culika, ora duwe tata krama, lan sapanunggalane. Ing sandiwara, watake paraga bisa dideleng saka polahe paraga nalika dialog, ekspresine, isine carita, lan tumindake paraga ing carita mau.

4.       Alur

Alur yaiku urutane prastawa utawa kedadean kang ana ing carita sing nuduhake hubungan sebab akibat.

5.       Latar

Latar yaiku katrangan ngenani papan, wektu, lan swasana dumadine carita. Latar sing ana ing sandiwara kang dipentasake umume sesambungan karo tata panggung (dekorasi panggung), tata cahaya, lan tata swara.

6.       Amanat

Amanat yaiku pitutur becik kang ana ing sajerone carita.

Naskah sandiwara/drama wujude kaya daftar pacelathon / dialog. Digawe kaya kuwi tujuane supaya gampang diapalake dening para paragane. Penonton bisa ngerti isine drama saka pacelathon lan solah tingkahe para paraga. Mula panulise naskah drama sakliyane ngemot dialog becike dikantheni pituduh/gambaran ngenani akting paraga lan gambaran seting / latar.

Tweet

POKOK-POKOK PAWARTA

Sing diarani pawarta yaiku laporan ngenani sawijining prastawa utawa kedadean. Pawarta bisa ditemokake neng endi-endi. Bisa lumantar TV, radio, media cetak, lan internet. Isine pawarta iku mujudake fakta-fakta. Yen pawarta ora ngandhut fakta ateges padha karo pawarta sing ngayawara utawa disebut “ gosip “, ora bisa diugemi kanyatane. Kanggo mbuktekake anane fakta-fakta ing sajerone pawarta, bisa kanthi gawe pitakonan : APA, SAPA, KAPAN, ING NGENDI, KENANGAPA, KEPIYE (5W+1H)

No	Pitakon	Fakta sing digoleki
1.	Apa	Kanggo nakokake prastawa sing kedadean
2.	Sapa	Kanggo nakokake wong/ paraga sing kawogan ing prastawa mau
3.	Kapan	Kanggo nakokake wektu kedadeane prastawa
4.	Ing endi	Kanggo nakokake panggonan kedadeane prastawa
5.	Kenangapa	Kanggo nakokake jalaran/ sebabe prastawa mau kedadean
6.	Kepiye	Kanggo nakokake prosese prastawa mau kedadean

Saupama pitakon-pitakon mau diterapake ing pawarta “Kagama Jawa Timur Ngeculake Ewon Tukik ing Alas Purwo “kang minggu kepungkur, bisa dijlentrehake mangkene :

1.      APA : Kagama Jawa Timur mengeti dina kamardikan kanthi kegiyatan nguculake ewon tukik ing Taman Nasional Alas Purwo.

2.      SAPA : Paraga sing mandhegani yaiku ketua panitia Destina Kawanti lan anggota Kagama liyane kalebu anggota saka Yogya uga Staf Taman Nasional Ujang Wisnu Barata.

3.      KAPAN : Kegiatan mau dileksanakake mbarengi karo pengetan kamardikan Indonesia sasi Agustus 2015

4.      ING NGENDI : Kegiatan mau manggon ing Taman Nasional Alas Purwo

5.      KENANGAPA : Tujuane kegiatan mau saperlu melu partisipasi pelestarian alam ( kalebu kewan penyu ) lan nuwuhake tresna marang sapepadhane urip.

6.     KEPIYE       : Lumakune kegiyatan, para anggota Kagama mangkat bebarengan saka Surabaya menyang Banyuwangi banjur tumuju ing Taman Nasional Alas Purwa. Lan ing kana banjur ngeculake ewon tukik ing gisik Ngagelan Alas Purwo.

Tweet